Dominikanie Lublin

Zakon Kaznodziejski

22 grudnia 1216 papież Honoriusz III wydaje bullę zatwierdzającą nowy zakon w Kościele. Dominikanie – zgodnie z zamierzeniem Założyciela – mieli urzeczywistniać ideał autentycznego życia Ewangelią, zaradzać potrzebie wiary uświadomionej i apostolstwa opartego na głęboko przemyślanej doktrynie. Już na pierwszych kapitułach generalnych sprecyzowano ramy prawno-organizacyjne, szczególnie akcentując wymiar kaznodziejski wśród wszystkich warstw społecznych. Poparcie papieży dla zakonu, wzięcie go pod specjalną opiekę, zapotrzebowanie społeczne na jego działalność i otwarta postawa wobec potrzeb społeczeństwa zapewniły dominikanom popularność i rozwój. Około 1320 roku było już 600 klasztorów.

Konieczność kształcenia braci nadała zakonowi charakter intelektualny i związała dominikanów z dużymi ośrodkami uniwersyteckimi. Nie zapomniano jednak o działalności duszpasterskiej i apostolskiej. Dominikańscy kaznodzieje pojawiali się na wschodnich krańcach Europy, w Azji, w Ameryce Północnej (gdzie wsławili się obroną prześladowanych Indian), na Dalekim Wschodzie. Dominikanie zakładali swoje klasztory niemal zawsze w samych centrach miast. Utrzymywali się z datków wiernych i, podobnie jak franciszkanie, nazywani byli zakonem żebraczym lub mendykanckim. Szczególnym powołaniem zakonników było kaznodziejstwo oparte na solidnym przygotowaniu teologicznym, zwłaszcza pośród heretyckich wspólnot katarów, waldensów i albigensów. Między innymi dlatego papież Grzegorz IX w 1231 roku przekazał w ręce dominikanów powołany kilkanaście lat wcześniej urząd inkwizycji, który sprawowali do końca średniowiecza.

Dziedzictwo lubelskie

Bazylika i Klasztor Dominikanów w Lublinie wpisał się w ponad 1000-letnią tradycję Kościoła Katolickiego w Polsce jako miejsce, w którym czczony jest Krzyż Święty w jego relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Relikwia jest to poświadczona licznymi dokumentami pozostałość z czasów Jezusa Chrystusa.

W naszym sanktuarium od końca XIV wieku przechowywany był duży kawałek krzyża, na którym umierał Jezus Chrystus, Zbawiciel świata. Wnętrze bazyliki, zakrystii i klasztoru dokumentują nieprzerwany kult tej relikwii.

Historycy uważają, że drzewo Krzyża Świętego zostało do nas przywiezione z Kijowa. Prawdopodobnie dokonał tego biskup Andrzej, dominikanin, który w czternastowiecznym Kijowie był opiekunem relikwii pochodzących z Konstantynopola jako najwyższy wówczas hierarcha chrześcijański. Prochy biskupa Andrzeja spoczywają w krypcie naszej bazyliki. Do lubelskich relikwii Krzyża Świętego pielgrzymowali polscy królowie i wybitne osobistości kościelne i świeckie, między innymi: Jan Kazimierz, Jan III Sobieski, Stanisław August Poniatowski.

W najnowszych czasach częstym gościem sanktuarium bywał kard. Karol Wojtyła, profesor etyki na KUL-u (1956-1978), późniejszy papież, który przed relikwiami wielokrotnie celebrował Mszę św .

W latach 70-tych i 80-tych poprzedniego stulecia odbywała się peregrynacja, czyli wędrówka relikwii po naszej lubelskiej diecezji. Dla potrzeb przybywających pielgrzymów, szczególnie w dniach odpustów (3 maja i 14 września) został zbudowany wspaniały kościół, który w roku 1967 otrzymał nadany przez Stolicę Apostolską tytuł bazyliki mniejszej.

Dnia 9.VI 1987 r., w czasie III pielgrzymki do ojczyzny Jan Paweł II w czasie homilii odprawianej na lubelskich Czubach powiedział znamienne słowa: “W duchu nawiedzam relikwie Drzewa Krzyża Świętego w bazylice Ojców Dominikanów, dokąd wiele razy udawałem się na modlitwę, a także aby sprawować Mszę św.”

W nocy z 9/10 lutego 1991 roku, z naszej bazyliki zostały skradzione relikwie Drzewa Krzyża Świętego.

Położenie

Bazylika i klasztor położone we wschodniej części Starego Miasta, na skaju staromiejskiej skarpy – pomiędzy ulicami Archidiakońską, Dominikańską a Podwalem;

Architektura

Bazylika jest orientowana, trójnawowa, z wydłużonym prezbiterium i trzyprzęsłową, halową nawą główną. Nawy i prezbiterium zamknięte są kaplicami. Pozostałych osiem kaplic otwiera się do naw bocznych i prezbiterium. Rzut naw i prezbiterium gotycki, wykazujący pewne analogie z planem kościoła dominikanów z Lwowa z XIV wieku, wnętrze głównie XVII w., wyposażenie zasadniczo z II poł. XVIII w.

Klasztor przylega do kościoła od strony południowej, skoncentrowany jest wokół dwóch wirydarzy. Zasadniczo wybudowany w XVII – XVIII w, najstarsze – wschodnie skrzydło sięga czasów fundacji kazimierzowskiej z połowy XIV wieku.

Historia

– pierwszy kościół, najpewniej drewniany, powstał po przybyciu dominikanów do Lublina w połowie XIII w.;
– murowana hala (dwunawowa?) i klasztor powstały po połowie XIV w. (1342 – donacja Kazimierza Wielkiego);
– w tym też czasie do Lublina sprowadzone zostają z Kijowa.

Największa tragedia w dziejach założenia – pożar z 9 maja 1575 r. (fragment dotyczący pożaru Bazyliki, pióra Sebastiana Klonowica: Następnie ogień w kościele [św.] Stanisława, w którym wszystko z powodu wczoraj obchodzonego święta patrona było ozdobione kosztownymi obiciami, draperiami i oponami, otoczył dzwonnicę z dzwonami na niej zawieszonymi i spowił ją snopem iskier widocznym nad rynkami i placami miasta. W tym miejscu małe jedynie szkody mógł wyrządzić, jednakże opodal – cóż za ból – ogień ogarnął murowaną budowlę wystawioną niegdyś przez mnichów tuż pod oknami świątyni i wtedy to przeszedł z tej budowli na osadzone na murze kościoła belki więźbowe, na których był położony dach. Na samym początku zapłonął chór zwrócony ku wschodowi, ogień strawił organy i obrazy, a następnie po daszkach, objął następny chór, z którego sięgnął posadzki, gdzie szczezł. Pożar tak nadwyrężył potrójny fronton tegoż kościoła, że środkowa część runęła najszybciej, druga minionego dnia. Trzecia obróciła się w gruzy ostatnia.)

Największy rozkwit założenia – wiek XVII (donacje Firlejów, Tyszkiewiczów etc.); Bazylika św. Stanisława trzecim miejscem pielgrzymkowym w Rzeczypospolitej – po Gnieźnie i Jasnej Górze;

II poł. XVIII w. – liczne fundacje wyposażenia wnętrza (rokokowe ołtarze Zeisla);

XIX/XX w. – kasata Klasztoru, odzyskanie przez dominikanów Bazyliki w 1938 r.; po wojnie postępująca dewastacja większej części klasztoru zagarniętej przez władze (m.in. dom dziecka).

Obecnie

Przez ponad siedem wieków na wzgórzu powstawał klasztor, który dzisiaj stanowi ważną część Starego Miasta. W ostatnich latach bazylika i większa część klasztoru odzyskały swój blask. Dalszą renowacją zabytkowych pomieszczeń zajmuje się powołana w tym celu Fundacja Restaurare Basilicam.

Obecnie w klasztorze mieszka piętnastu braci, którzy zajmują się pracą w kościele i duszpasterstwach. Ważną częścią działalności lubelskiego klasztoru jest także angażowanie się w życie kulturalne Lublina. W bazylice regularnie odbywają się koncerty, a na krużgankach klasztoru spotkania, wykłady i wystawy.

Chcemy, aby klasztor na Złotej był miejscem, które tętni życiem. Każdego dnia w bazylice odprawiamy msze święte i nabożeństwa oraz oferujemy możliwość spowiedzi. Przy klasztorze działają duszpasterstwa i grupy, w których osoby w różnym wieku mogą znaleźć swoją drogę rozwoju wiary. Wiele spotkań i wykładów porusza także tematy z innych dziedzin, jak kultura, sztuka, historia, czy zagadnienia społeczne. Ważnym rysem klasztoru jest także ekumenizm i współdziałanie w szeregu inicjatyw z przedstawicielami innych kościołów chrześcijańskich.

Zaangażowanie w życie kulturalne Lublina jest jedną z kluczowych form działalności dominikanów w Lublinie. W bazylice regularnie odbywają się koncerty. Wiele z nich, jak Wielkopostne Śpiewanie, Zaduszki Jazzowe czy Koncert dla Przyjaciół zdążyły się już na stałe wpisać w kulturalny kalendarz naszego miasta. We współpracy z innymi instytucjami kultury oraz samorządem naszego miasta i regionu chcemy brać aktywny udział w tworzeniu kulturalnej oferty Lublina, zapraszając na wydarzenia muzyczne, wystawy, spotkania i wykłady.

Zapraszamy na Złotą.